ΦΑΣΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΝΑΖΙΣΜΟΣ ΔΕΝ ΠΑΝΕ ΜΑΖΙ

Ποιες είναι οι διαφορές ανάμεσα στον ναζισμό και τον φασισμό. Δυο αιματοβαμμένες ιδεολογίες με ομοιότητες αλλά και ουσιαστικές διαφορές. Γιατί ο ναζί δεν ήταν φασίστας... 

Στην καθημερινή μας επικοινωνία, οι έννοιες του ναζισμού με τον φασισμό ταυτίζονται. Είναι όμως το ίδιο; Ποιες είναι οι ομοιότητες και οι διαφορές των δυο ιδεολογιών; Ο όρος φασισμός, προέρχεται από την ιταλική λέξη fascismo, που έχει τις ρίζες της από την λατινική fasces. Ήταν αρχαίο ρωμαϊκό έμβλημα εξουσίας, που απεικόνιζε ράβδους δεμένες πάνω από έναν πέλεκυ. Στην αρχαία Ρώμη αποτελούσε σύμβολο εξουσίας των δικαστών και συμβόλιζε την «ισχύ δια της ενώσεως».... 

Οι πρώτες φασιστικές ομάδες που δημιουργήθηκαν την δεκαετία του 1920, σχηματίστηκαν στην Ιταλία και ονομάστηκαν «fascio di combattimento», δηλαδή ομάδες – δέσμες μάχης. Ο όρος απέκτησε σαφή ιδεολογική σημασία όταν ο Μουσολίνι υιοθέτησε τον όρο, για να περιγράψει τις ένοπλες παραστρατιωτικές ομάδες που σχημάτισε κατά την διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Το διακριτικό του φασισμού ήταν η αυταρχική επιβολή των απόψεών του στην κοινωνία. Από την άλλη πλευρά, ο εθνικοσοσιαλισμός – Nationalsozialismus – «γέννησε» τη λέξη ναζισμός. Ο εθνικοσοσιαλισμός είναι η ιδεολογία που αναπτύχθηκε και εξέφραζε το ναζιστικό κόμμα και τη ναζιστική Γερμανία. Αν και οι ρίζες του, ιδεολογικά, βρίσκονται πίσω στον 19ο αιώνα, εξελίχθηκε μετά το 1920, ενώ εφαρμόστηκε από το 1933 με την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία και μέχρι το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.... 

-Οι ναζί θεωρούσαν πως η πρόοδος της ανθρωπότητας ήταν άρρηκτα εξαρτημένη από την Άρια φυλή και πίστευαν ότι αυτή θα κρατούσε την κυριαρχία, μόνο εάν διατηρούσε τη καθαρότητα της. -Υποστήριζαν πως η μεγαλύτερη απειλή για την Άρια φυλή ήταν οι Εβραίοι, μια «παρασιτική φυλή» που όπως υποστήριζαν είχε συνδεθεί με τον διαφωτισμό, την εκβιομηχάνιση, τον καπιταλισμό, τον φιλελευθερισμό, τον μαρξισμό, τη δημοκρατία και τον συνδικαλισμό, προκειμένου να εξασφαλίσει την επιβίωσή της. -Εκτός από τους Εβραίους, την καθαρότητα της φυλής απειλούσαν οι Ρομά, οι σωματικά ή διανοητικά ανάπηροι, οι ομοφυλόφιλοι, οι μαύροι και γενικά οποιαδήποτε μειονότητα. Μπορεί και στις δυο ιδεολογίες να υπάρχει ως κοινή βάση ο εθνικισμός, ο λαϊκισμός και η βία ως προνόμιο των ισχυρών. Όμως  η έμφαση στην Άρια φυλή και τον ρατσισμός ήταν γνωρίσματα μόνο του ναζισμού. Στην Ιταλία, δεν υπήρξαν στρατόπεδα θανάτου, ούτε εμμονή με τους Εβραίους, αντίθετα με τους ναζί που δίδασκαν το αντισημιτισμό ακόμη και στα δημοτικά σχολεία. Η έννοια του φασισμού έχει συνδεθεί περισσότερο με την αυταρχική και βίαιη συμπεριφορά και κόστισε τη ζωή χιλιάδων ανθρώπων. Ο ναζισμός όμως προχώρησε στο ολοκαύτωμα των Εβραίων αλλά και των τσιγγάνων και των ομοφυλόφιλων με στόχο τον απόλυτο αφανισμό τους. Αυτές ήταν οι διαφορές σε ιδεολογικό επίπεδο καθώς σε πρακτικό ήταν περισσότερες και είχαν να κάνουν με τη διαφορετική οργάνωση της γερμανικής και ιταλικής κοινωνίας. Με πληροφορίες από FoundationParliament... 

Read More

ΑΘΕΪΑ ΜΑΣΤΙΓΑ; Η Α.Μ.Ε.Α.;

Η έννοια της θρησκείας και τις πίστης σε θεότητες για τους περισσότερους αποτελεί βασικό χαρακτηριστικό της ανθρώπινης φύσης: Όλοι οι πολιτισμοί της ιστορίας είχαν τους θεούς και τις θρησκείες τους, και πολύ συχνά αποτελούσαν λόγους (ή αφορμές/ προφάσεις) για αιματηρές ένοπλες συγκρούσεις.

Γενικότερα, αποτελεί παγιωμένη αντίληψη ότι η θρησκεία αποτελεί κάποιου είδους «default setting» για τον άνθρωπο, τη στιγμή που το φαινόμενο της αθεΐας (ή αθεϊσμού), αν και πάντα ήταν υπαρκτό, βρισκόταν ανέκαθεν στη σκιά. Ωστόσο, σύμφωνα με νέα μελέτη, ακόμα και αν ο αθεϊσμός έχει «διαγραφεί» από μεγάλα κομμάτια της ιστορίας, ουκ ολίγοι ήταν οι άθεοι οι οποίοι ευημερούσαν στις πολυθεϊστικές κοινωνίες της αρχαιότητας, δημιουργώντας έτσι αμφιβολίες σχετικά με το κατά πόσον ο άνθρωπος είναι όντως «προγραμματισμένος» να έχει θρησκευτικές πεποιθήσεις.

Η αντίληψή αυτή βρίσκεται στο επίκεντρο βιβλίου του Τιμ Γουΐτμαρς («Battling the Gods»), καθηγητή Ελληνικού Πολιτισμού στο Πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ. Όπως αναφέρει, ο αθεϊσμός (που πολλοί αντιμετωπίζουν ως σύγχρονο φαινόμενο/ τάση), δεν ήταν απλά κοινός στην αρχαία Ελλάδα και την προχριστιανική Ρώμη, αλλά πιθανότατα άνθισε περισσότερο στις εν λόγω κοινωνίες σε σχέση με τους περισσότερους από τους πολιτισμούς που ακολούθησαν.

«Τείνουμε να βλέπουμε τον αθεϊσμό ως μια ιδέα που εμφανίστηκε πρόσφατα στις κοσμικές Δυτικές κοινωνίες» αναφέρει σχετικά ο Γουΐτμαρς, υπογραμμίζοντας ότι οι αρχαίες κοινωνίες ήταν πολύ πιο «ανεκτικές» από αυτές που τις ακολούθησαν όσον αφορά στο πώς αντιμετώπιζαν την αθεΐα και το πώς τη συμπεριελάμβαναν στο φάσμα αυτών που θεωρούσαν «φυσιολογικές» τάσεις/ αντιλήψεις.

Όπως σημειώνει, αντί να καταλήγουν σε συμπεράσματα μέσα από επιστημονικές προσεγγίσεις, οι πρώτοι άθεοι επί της ουσίας παρουσίαζαν ενστάσεις σχετικά με την «παράδοξη» φύση της θρησκείας- το ότι σου ζητά να αποδεχθείς πράγματα που δεν ανήκουν στον κόσμο σου. «Το γεγονός ότι αυτό συνέβαινε χιλιάδες χρόνια πριν υποδεικνύει ότι διάφορα είδη δυσπιστίας/ αμφιβολίας μπορούν να υπάρξουν σε κάθε κουλτούρα, και πιθανότατα πάντα υπήρχαν». 
Η άποψη που υποστηρίζεται στο βιβλίο είναι ότι η αθεΐα είναι πανάρχαιο φαινόμενο, και παρουσιάζονται παραδείγματα όπως τα γραπτά του Ξενοφάνη του Κολοφώνιου (570 π.Χ- 475 π.Χ), πολύ πριν την εμφάνιση του Χριστιανισμού και του Ισλάμ. Επίσης, σε κείμενα του Πλάτωνα (4ος αιώνας π.Χ) αναφέρεται πως οι άθεοι/ άνευ πίστης της εποχής δεν ήταν οι πρώτοι που είχαν τέτοιες αντιλήψεις για τους θεούς.

Κατά τον Γουΐτμαρς, το γεγονός ότι η αρχαία ιστορία του αθεϊσμού σε μεγάλο βαθμό δεν έχει καταγραφεί, έχει ως συνέπεια το ότι είναι επίσης απούσα και από τις δύο πλευρές της μεγάλης «κόντρας» μεταξύ μονοθεϊσμού και αθεΐας: Οι άθεοι αντιμετωπίζουν τη θρησκεία ως κάτι από μια παλαιότερη, πιο «πρωτόγονη» περίοδο της ανθρωπότητας, ενώ η ιδέα της «παγκοσμιότητας» της θρησκείας βασίζεται εν μέρει στην εντύπωση πως οι παλαιότερες κοινωνίες ήταν εκ φύσεως θρήσκες, επειδή η πίστη σε θεό/ θεούς αποτελεί έμφυτο χαρακτηριστικό του ανθρώπου.

Καμία από τις δύο αντιλήψεις δεν είναι σωστή, κατά τον Γουΐτμαρς: «Οι πιστοί μιλούν για τον αθεϊσμό σαν να είναι ασθένεια ή μια ιδιαίτερα περίεργη φάση της σύγχρονης Δυτικής κουλτούρας που θα περάσει, αλλά αν ζητήσεις από κάποιον να το σκεφτεί καλά, είναι ξεκάθαρο ότι υπήρχαν άνθρωποι που σκέφτονταν έτσι και στην αρχαιότητα».

Ο Γουΐτμαρς, για να υποστηρίξει τη θέση του, βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στην αρχαιοελληνική ιστορία, υπογραμμίζοντας ότι, στις 1.200 πόλεις- κράτη που υπήρξαν μεταξύ του 650 π.Χ και του 323 π.Χ (με τις δικές τους παραδόσεις, ήθη και έθιμα), δεν μπορούσε να υπάρξει κάποιου είδους «θρησκευτική ορθοδοξία»: Το πιο κοντινό σε ιερό κείμενο για τους αρχαίους Έλληνες ήταν τα έπη του Ομήρου, από τα οποία δεν προέκυπτε κάποια «ενιαία ηθική» των θεών – απεναντίας, πολύ συχνά οι θεοί παρουσιάζονταν σαν «ανήθικοι». Επίσης, δεν υπήρχε το φαινόμενο ενός κλήρου να υπαγορεύει στον κόσμο πώς να ζήσει: «Η ιδέα ενός ιερέα που σου λέει τι να κάνεις ήταν ξένη στον ελληνικό κόσμο» τονίζει ο Γουΐτμαρς.

Ως αποτέλεσμα, ενώ κάποιοι αντιμετώπιζαν τον αθεϊσμό ως κάτι λανθασμένο, σπάνια αντιμετωπιζόταν ως κάτι ηθικά μεμπτό. Στην πραγματικότητα, συνήθως αντιμετωπιζόταν ως μια από τις απόψεις που μπορεί να είχε κάποιες για τους θεούς. Το φαινόμενο να διώκονται οι άθεοι ήταν σπάνιο (αλλά υπαρκτό- υπενθυμίζονται οι περιπτώσεις του Πρωταγόρα και του Σωκράτη, που είχαν κατηγορηθεί ως άθεοι).

Ο Γουΐτμαρς κάνει λόγο για συνέχεια του φαινομένου του αθεϊσμού ανά τους αιώνες, με τους αρχαίους άθεους να ασχολούνται με ζητήματα τα οποία απασχολούν πολλούς και σήμερα- όπως το τι είναι πώς πρέπει να αντιμετωπίζεται το Κακό, ποια είναι η ρίζα του και το πώς εξηγούνται κάποιες πλευρές της θρησκείας που φαντάζουν απίθανες. Τέτοιοι προβληματισμοί είχαν απασχολήσει και παλαιούς φιλοσόφους, όπως τον Αναξίμανδρο και τον Αναξιμένη, που είχαν προσπαθήσει να εξηγήσουν γιατί φαινόμενα όπως ο κεραυνός και οι σεισμοί δεν είχαν σχέση με τους θεούς, ενώ αντίστοιχες σκέψεις και προβληματισμοί συναντώνται και σε έργα του Ευριπίδη. Οι πιο γνωστοί «άθεοι» του αρχαίου κόσμου ήταν οι Επικούρειοι, οι οποίοι υποστήριζαν ότι δεν υπάρχει μοίρα/ πεπρωμένο, και απέρριπταν την αντίληψη ότι οι θεοί ασκούσαν έλεγχο στις ζωές των ανθρώπων.

Κατά τον Γουΐτμαρς, η εποχή του αρχαίου αθεϊσμού έλαβε τέλος όταν οι πολυθεϊστικές κοινωνίες (που τον ανέχονταν γενικά) αντικαταστάθηκαν από μονοθεϊστικές, που απαιτούσαν την αποδοχή του «ενός και πραγματικού θεού». Η υιοθέτηση του Χριστιανισμού από τη Ρώμη ήταν, κατά τον ίδιο, τεράστιας σημασίας, καθώς η θρησκευτική απολυτοκρατία αποτέλεσε μέσον για να διατηρηθεί η συνοχή της αυτοκρατορίας- ενώ μετέπειτα το φαινόμενο των σκληρών συγκρούσεων μεταξύ διαφορετικών δογμάτων ήταν ιδιαίτερα κοινό, και ως εκ τούτου τα περιθώρια για αθεΐα ήτα μάλλον μικρά. 

Read More