ΣΤΡΕΣ ΚΑΙ ΟΡΜΟΝΕΣ

Το στρες είναι μία θεμελιώδης διαδικασία, που επηρεάζει ακόμη και τους φαινομενικά πιο ήρεμους ανθρώπους. Σε καταστάσεις στρες, αυτό που συμβαίνει είναι, ότι ο εγκέφαλος του οργανισμού παράγει μία συντονισμένη χημική «απάντηση» στους εξωγενείς στρεσογόνους παράγοντες.

Πίσω από το στρες της καθημερινότητας, υπάρχει μία «αλυσίδα» από ορμόνες, οι οποίες καθορίζουν το πόσο αγχωτικός είναι ένας οργανισμός και πως αντιδρά σε αντίξοες συνθήκες. Οι τρεις κυρίαρχες ορμόνες, η αδρεναλίνη, η νορεπινεφρίνη και η κορτιζόλη είναι αυτές που…ρίχνουν λάδι στη φωτιά του νευρικού συστήματός μας.

Φυσικά, τα οιστρογόνα και η τεστοστερόνη είναι ορμόνες που επηρεάζουν το πώς αντιδρά ο οργανισμός στο στρες, όπως ακριβώς και οι νευροδιαβιβαστές ντοπαμίνη και σεροτονίνη, αλλά οι βασικές αντιδράσεις του σώματος, καθορίζονται από την αδρεναλίνη, τη νορεπινεφρίνη και την κορτιζόλη.

Σύμφωνα με τη Huffington post βέβαια, η κάθε μία από αυτές έχει τη δική της ξεχωριστή λειτουργία και χρησιμότητα.

Αδρεναλίνη

Τι είναι: Η αδρεναλίνη, η επιστημονική ορολογία της οποίας είναι «επινεφρίνη» είναι μια ορμόνη, που εκκρίνεται από τον μυελό των επινεφριδίων και ενεργοποιεί τον μηχανισμό διάσπασης του γλυκογόνου, που βρίσκεται στο ήπαρ, αυξάνοντας έτσι τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα, ενεργοποιώντας τα ελεύθερα λιπαρά οξέα και προκαλώντας μια μεγάλη ποικιλία αντιδράσεων στο καρδιαγγειακό και στο μυϊκό σύστημα.

Τι κάνει: Η αδρεναλίνη, μαζί με τη νορεπινεφρίνη, είναι σε μεγάλο βαθμό υπεύθυνη για τις άμεσες αντιδράσεις, που αισθάνεται ο οργανισμός, όταν αγχώνεται. Οι μύες είναι τεταμένοι, η αναπνοή γίνεται πιο γρήγορη, υπάρχει έντονη εφίδρωση και αυξάνεται ο καρδιακός ρυθμός: αυτά είναι τα συμπτώματα της αδρεναλίνης.

Ωστόσο, η αδρεναλίνη δίνει επίσης ένα κύμα ενέργειας και βοηθά στην εστίαση της προσοχής, ενώ συμβάλει στην κινητοποίηση όλων των ενεργειακών πηγών του οργανισμού σε περιπτώσεις έντονης δραστηριότητας, διεγείροντας το νευρικό σύστημα για κάποια επείγουσα ενέργεια κατά τη λεγόμενη «αντίδραση μάχης ή φυγής».

Ερεθίσματα για την έκκριση της αδρεναλίνης αποτελούν ο φόβος, οι συγκινήσεις, οι καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, το ψύχος, η πτώση της πίεσης και η υπογλυκαιμία. Η αδρεναλίνη προετοιμάζει τον οργανισμό είτε για να αντιμετωπίσει άμεσα το στρεσογόνο παράγοντα (αντίδραση «μάχης»), είτε για να τον αποφύγει γρήγορα (αντίδραση «φυγής»).

Νορεπινεφρίνη

Τι είναι: Η νορεπινεφρίνη είναι μία ορμόνη παραπλήσια της αδρεναλίνης (επινεφρίνης), η οποία παράγεται από τον επινεφριδιακό μυελό. Είναι κυρίως αγγειοσυσπαστική ουσία, με ελάχιστη επίδραση στην καρδιακή παροχή.

Ως νευροδιαβιβαστής, απελευθερώνεται από τους περισσότερους συμπαθητικούς μεταγαγγλιακoύς νευρώνες και από ορισμένους νευρώνες του εγκεφάλου.

Τι κάνει: Ο πρωταρχικός ρόλος της νορεπινεφρίνης, όπως και της αδρεναλίνης, είναι η διέγερση. Όταν αισθάνεστε ένταση και άγχος, ο εγκέφαλος μοιάζει να «ξυπνά» και είστε πιο επικεντρωμένοι, έτοιμοι να ανταποκριθείτε στις περιστάσεις.

Η νορεπινεφρίνη βοηθά επίσης στη μετατόπιση της ροής του αίματος από περιοχές, οι οποίες μπορεί να μην είναι τόσο ζωτικής σημασίας, όπως το δέρμα, σε εκείνες που είναι πιο βασικές περιοχές, όπως οι μύες, έτσι ώστε να μπορεί ο οργανισμός να αντιδράσει και να «εγκαταλείψει» την αγχωτική σκηνή.

Παρά το γεγονός, ότι η νορεπινεφρίνη μπορεί να φαίνεται περιττή, εξαιτίας της ύπαρξης της αδρεναλίνης, οι δύο ορμόνες λειτουργούν σαν εφεδρικό σύστημα του οργανισμού.

Κορτιζόλη

Τι κάνει: Η κορτιζόλη θεωρείται η κατεξοχήν ορμόνη του στρες. Όταν το στρες αυξάνει πάνω από το μέσο όρο (για μεγάλο χρονικό διάστημα, όπως στην κατάθλιψη π.χ) τα επίπεδα της κορτιζόλης στον οργανισμό είναι υψηλά και προκαλούν ανεπιθύμητες ενέργειες, φθείροντας τον οργανισμό. Η κορτιζόλη είναι μία στεροειδής ορμόνη, που παράγεται από τα επινεφρίδια.

Τι κάνει: Χρειάζεται λίγο περισσότερος χρόνος, για να μπορέσει ο οργανισμός να αισθανθεί τις επιπτώσεις της κορτιζόλης και ο λόγος είναι ότι, η απελευθέρωση της ορμόνης αυτής ολοκληρώνεται, μέσα από μία διαδικασία με αρκετά βήματα, περιλαμβάνοντας δύο συμπληρωματικές μικρότερης σημασίας ορμόνες.

Αρχικά, το τμήμα του εγκεφάλου, που ονομάζεται αμυγδαλή, πρέπει να αναγνωρίσει την απειλή. Στη συνέχεια, στέλνει μήνυμα προς το μέρος του εγκεφάλου, που ονομάζεται υποθάλαμος, ο οποίος απελευθερώνει την κορτικοτροπίνη (CRH), η οποία με τη σειρά της «λέει» στην υπόφυση να απελευθερώσει τη φλοιοεπινεφριδιοτρόπο ορμόνη (ACTH), που «λέει» στα επινεφρίδια να παράγουν κορτιζόλη.

Σε καταστάσεις επιβίωσης, η κορτιζόλη βοηθά στη διατήρηση της ισορροπίας των υγρών και της αρτηριακής πίεσης του οργανισμού ρυθμίζοντας παράλληλα ορισμένες λειτουργίες του σώματος, που δεν είναι ζωτικής σημασίας σε στρεσογόνες συνθήκες, όπως η αναπαραγωγή, η πέψη και η ανάπτυξη.

Ωστόσο, σε καταστάσεις μόνιμου (καθημερινού) στρες, το σώμα απελευθερώνει συνεχώς κορτιζόλη, κάτι που αν συνεχίζεται για μεγάλο χρονικό διάστημα μπορεί να προκαλέσει σοβαρά προβλήματα υγείας.

Η υπερβολική έκκριση κορτιζόλης μπορεί να καταστείλει το ανοσοποιητικό σύστημα, να αυξήσει την πίεση του αίματος και του σακχάρου, να μειώσει τα επίπεδα της λίμπιντο, να προκαλέσει ακμή και να ενισχύσει την προδιάθεση για παχυσαρκία.

Read More

ΟΡΜΟΝΕΣ ΠΩΣ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΟΥΣ ΑΝΔΡΕΣ

Τεστοστερόνη: Ο «μαέστρος των ορμονών»
Η ορμόνη που κυριαρχεί στους άνδρες είναι η τεστοστερόνη. Παράγεται από τους όρχεις και επηρεάζει το ανδρικό σώμα και τις λειτουργίες του σε πολύ μεγάλο βαθμό. Μέχρι την

έναρξη της εφηβείας, η παραγωγή της είναι πολύ χαμηλή. Από την εφηβεία και μετά, όμως, επικρατεί σε όλες τις ηλικίες, μέχρι τα βαθιά γεράματα. Είναι υπεύθυνη για την ανάπτυξη και την αρρενοποίηση του άνδρα, τη μυϊκή του δύναμη, καθώς και για τη σεξουαλική του επιθυμία και ικανότητα. Η παραγωγή της συμβάλλει στη διαμόρφωση του ανδρικού σωματότυπου (μεγαλύτερη μυϊκή δύναμη και μάζα από τις γυναίκες, υψηλότερο ανάστημα, πιο γερός σκελετός, μειωμένο λίπος στο στήθος και τους γοφούς) και δευτερευόντων χαρακτηριστικών του ανδρικού φύλου (βαθιά φωνή, τριχοφυΐα στο πρόσωπο και το σώμα),   στην ύπαρξη της λίμπιντο και στην επίτευξη στύσης. Τα φυσιολογικά επίπεδα τεστοστερόνης είναι 270-1.100 ng/dl. 

Τα σκαμπανεβάσματα
Up  Στους άνδρες δεν υπάρχουν παθολογικές καταστάσεις που να προκαλούν αυξημένη παραγωγή τεστοστερόνης. Συχνά, όμως, γίνεται χρήση της τεστοστερόνης και άλλων ανδρογόνων ως αναβολικών με μορφή χαπιών ή ενέσεων για αύξηση της μυϊκής μάζας, της δύναμης και της αντοχής. Σε αυτές τις περιπτώσεις, τα αυξημένα επίπεδά της, εκτός από την αύξηση της μυϊκής μάζας και δύναμης, μπορεί να ευθύνονται και για τη μετατόπιση του λίπους στην κοιλιά, την εμφάνιση ακμής στο πρόσωπο και στο πάνω μέρος της πλάτης, η οποία συνήθως συνοδεύεται από έντονη τριχοφυΐα, την τριχόπτωση στο κεφάλι και την αύξηση της κακής χοληστερίνης (LDL). Επιπλέον, επηρεάζουν τη διάθεση, προκαλώντας εκνευρισμό και επιθετικότητα. 
Down  Τα μειωμένα επίπεδά της στον ανδρικό οργανισμό σχετίζονται με μείωση της μυϊκής μάζας και αντοχής, αραίωση της συχνότητας ξυρίσματος και της τριχοφυΐας στο σώμα, αύξηση του λίπους και αλλαγή της κατανομής του στο σώμα (αντίστοιχη με εκείνη του γυναικείου σώματος), εμφάνιση οστεοπόρωσης και πόνου στις αρθρώσεις, εξάντληση, δυσκολία συγκέντρωσης, κακή διάθεση που κάποιες φορές φτάνει στα όρια της κατάθλιψης, διαταραχές ύπνου (αϋπνία), έλλειψη ενεργητικότητας, μειωμένη λίμπιντο και στυτική δυσλειτουργία. Η μειωμένη παραγωγή τεστοστερόνης οφείλεται συχνά σε τραυματισμούς ή χρόνιες φλεγμονές στους όρχεις (π.χ. ορχίτιδα), επιβαρυντικές θεραπείες (π.χ. ακτινοβολίες, χημειοθεραπείες), χρόνια κατανάλωση αλκοόλ ή χρήση φαρμάκων (π.χ. αντιυπερτασικά, ηρεμιστικά, κορτικοστεροειδή), χρόνια σοβαρά νοσήματα, διαταραχές της υπόφυσης (π.χ. όγκοι, φλεγμονές, υπερέκκριση προλακτίνης), καθώς και σε σοβαρού βαθμού παχυσαρκία (όταν ο Δ.Μ.Σ. ξεπερνά το 35). Η παχυσαρκία και ειδικότερα το ενδοκοιλιακό λίπος έχουν την τάση να μετατρέπουν τα ανδρογόνα σε οιστρογόνα, τα οποία με τη σειρά τους καταστέλλουν την παραγωγή της τεστοστερόνης. 

Το ρεζερβουάρ δεν εξαντλείται
Σε αντίθεση με τις γυναίκες, στις οποίες τα οιστρογόνα μειώνονται δραματικά γύρω στα 50 και έρχεται ξαφνικά η εμμηνόπαυση, στους άνδρες τα ανδρογόνα μειώνονται επίσης με την πάροδο της ηλικίας, αλλά προοδευτικά και πολύ αργά, ξεκινώντας από τη δεκαετία των 30 ετών. Από την ηλικία των 50 και μετά η πτώση γίνεται με πιο γρήγορο ρυθμό, αλλά σε καμία ηλικία της ζωής τους τα επίπεδα της τεστοστερόνης δεν πέφτουν όσο χαμηλά πέφτουν τα αντίστοιχα επίπεδα των οιστρογόνων στις γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση. Με άλλα λόγια, οι άνδρες έχουν πάντα ένα ικανοποιητικό απόθεμα τεστοστερόνης, γι’ αυτό και έχουν τη δυνατότητα να τεκνοποιούν και σε μεγαλύτερη ηλικία. 

Μια ματιά στις άλλες ορμόνες
Η τεστοστερόνη στους άνδρες και τα οιστρογόνα στις γυναίκες είναι οι ορμόνες που διαφέρουν εντυπωσιακά μεταξύ των δύο φύλων. Οι υπόλοιπες ορμόνες έχουν παρόμοιες συγκεντρώσεις και λειτουργίες και στους άνδρες και στις γυναίκες.  

Θυρεοειδικές ορμόνες 
Στους άνδρες οι διαταραχές στον θυρεοειδή δεν είναι τόσο συχνές όσο στις γυναίκες, αλλά πρέπει πάντα να τις ελέγχουν, ιδιαίτερα αν υπάρχει οικογενειακό ιστορικών θυρεοειδοπαθειών. 
Σκαμπανεβάσματα: Διαταραχές μπορεί να παρατηρηθούν από μικρές ηλικίες, ακόμη και πριν την εφηβεία. Με την πάροδο των δεκαετιών, όμως, αυξάνεται η συχνότητά τους. 
Όταν δεν λειτουργεί σωστά: Όταν ο θυρεοειδής είναι… τεμπέλης, παρατηρείται υποτονία, κούραση, πτώση του μεταβολισμού και αύξηση του σωματικού βάρους, καθώς και τριχόπτωση, δυσκοιλιότητα, άσχημη διάθεση και τάση υπνηλίας. Όταν είναι υπερδραστήριος, αντίθετα, παρατηρείται υπερένταση, εκνευρισμός και ευερεθιστότητα, ταχυκαρδίες, αρρυθμίες, ιδρώτας, ευαισθησία στη ζέστη, απώλεια βάρους, υπέρταση, αϋπνίες και διάρροια. 

Κορτιζόλη 
Όταν ο οργανισμός βιώνει συνθήκες ψυχολογικής ή σωματικής πίεσης ή κινδύνου (π.χ. τραυματισμό, πυρετό, πόνο, άγχος), τότε αυξάνεται πιο πολύ η έκκρισή της για να αντιμετωπιστούν οι ανάγκες για την άμυνα του οργανισμού. Για τον λόγο αυτόν ονομάζεται και «ορμόνη του στρες». 
Σκαμπανεβάσματα: Μεταβολές στην παραγωγή της κορτιζόλης προκαλεί η έκθεση σε έντονα ή χρόνια στρεσογόνα ερεθίσματα. Πέραν αυτού, όμως, η έκκρισή της αυξάνεται αργά με την πάροδο της ηλικίας. 
Όταν δεν λειτουργεί σωστά: Τα μακροχρόνια υψηλά επίπεδα της κορτιζόλης προκαλούν υπέρταση, αυξάνουν τη χοληστερίνη και το σάκχαρο στο αίμα, ευνοούν τη λιπογένεση και κυρίως την εναπόθεση ενδοκοιλιακού λίπους, προκαλούν ταχυπαλμίες, καταστέλλουν την άμυνα του οργανισμού και δημιουργούν την αίσθηση δυσφορίας ή δυσθυμίας. Αντίθετα, η μειωμένη παραγωγή κορτιζόλης, που συχνά προκαλείται από βλάβες των επινεφριδίων, της υπόφυσης ή από επιπλοκές φαρμάκων, προκαλεί ανορεξία, απώλεια βάρους, κόπωση, υπόταση ή ακόμα και υπογλυκαιμία. 

Αδρεναλίνη 
Παράγεται στον εγκέφαλο και στα επινεφρίδια και βοηθά τον οργανισμό να αντιμετωπίσει το ψυχολογικό και σωματικό στρες. 
Σκαμπανεβάσματα: Αυξομειώσεις παρατηρούνται σε όλη τη διάρκεια της ζωής. 
Όταν δεν λειτουργεί σωστά: Σε υψηλά επίπεδα προκαλεί ταχυκαρδίες, υπέρταση και αύξηση του σακχάρου στο αίμα, ενώ σε χαμηλά επίπεδα αυξάνει το σωματικό βάρος, λόγω μείωσης του μεταβολικού ρυθμού και των καύσεων. 

Αυξητική ορμόνη 
Ευθύνεται για την ανάπτυξη και τη διατήρηση της μυϊκής και οστικής μάζας του σώματος, καθώς και για τη σωματική αντοχή. 
Σκαμπανεβάσματα: Η παραγωγή της σωματοτροπίνης από τον οργανισμό μειώνεται συνεχώς μετά τα 25, με αποτέλεσμα στην ηλικία των 65 ετών να έχει πέσει στο 1/3 των αρχικών της επιπέδων. 
Όταν δεν λειτουργεί σωστά: Η μείωση της αυξητικής ορμόνης σε συνδυασμό με την ήπια αύξηση της κορτιζόλης μειώνει τη μυϊκή και οστική μάζα, αυξάνει το λίπος του σώματος και δημιουργεί ένα αίσθημα έντονης κόπωσης. Η υπερέκκρισή της αυξάνει τη μυϊκή μάζα (γι’ αυτό και έχει χρησιμοποιηθεί και ως αναβολικό), αλλά μπορεί να προκαλέσει την εμφάνιση σακχαρώδους διαβήτη. 

Θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης
Παρότι συμβαίνει συχνά η τεστοστερόνη να είναι χαμηλή, το πρόβλημα αξιολογείται δύσκολα, διότι αφενός η πτώση της δεν είναι απότομη και αφετέρου δεν δίνει έντονη συμπτωματολογία. Όταν τα επίπεδα της τεστοστερόνης στο αίμα είναι παθολογικά χαμηλά, ακολουθείται θεραπεία υποκατάστασης, πάντα βεβαίως υπό την επίβλεψη του ενδοκρινολόγου. Η ορμόνη χορηγείται είτε με ενέσιμη μορφή είτε σε μορφή τζελ. Η ένεση είναι βραδείας απορρόφησης και γίνεται ενδομυϊκά (ανάλογα με το σκεύασμα 1 φορά τον μήνα ή 1 φορά ανά τρίμηνο), ενώ το τζελ απαιτεί καθημερινή επάλειψη σε ένα μικρό σημείο του σώματος. Εκείνοι που απαγορεύεται να κάνουν θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης είναι οι άνδρες μεγαλύτερης ηλικίας που πάσχουν από ορμονοευαίσθητο καρκίνο του προστάτη, γιατί η τεστοστερόνη μπορεί να διεγείρει την αύξηση και επέκταση του όγκου. Προσοχή: Η μακροχρόνια εξωγενής λήψη τεστοστερόνης (π.χ. από τους bodybuilders ή τους αθλητές) μπορεί να καταστείλει μόνιμα την παραγωγή τεστοστερόνης από τον οργανισμό.


ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΤΟΝ δρ. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟ ΤΣΙΓΚΟ, ενδοκρινολόγο-διαβητολόγο.

Read More